U bent hier: Home / Cartografie / HemelsBrussel / HemelsBrussel

HemelsBrussel

Hemelsbrussel.brussels

Hoe werd Brussel sinds 1930 opgebouwd?

Dat is de vraag waarop het project HemelsBrussel een antwoord wil bieden, op verschillende manieren en in verschillende periodes.

Als je sterk inzoomt op de luchtfoto's – de oude of de recente – blijkt dat het Justitiepaleis niet veranderd is. Enkel zijn koepel is sinds 1944 licht gewijzigd. Het Noordstation ligt niet meer op dezelfde plaats als in 1953 en de ondergrondse Noord-Zuidverbinding heeft het stadscentrum in tweeën verdeeld. Het vliegveld van Haren, met zijn kleine en grote tweedekkers, is al lang verdwenen. In 1971 rijden er aan de Beurs nog altijd trams.

Iedereen zoekt eerst naar de plek waar zijn appartement, huis of tuin ligt, om te ontdekken wat zich daar vroeger bevond.

Wat blijft er echter over van de kastelen en de grote villa's die ooit rondom de agglomeratie stonden? Welke gebouwen kwamen er in de plaats van de kastelen van bankier Brugmann, vlakbij de laan die naar hem genoemd werd? De tuinwijken zijn er nog altijd: Terdelt in Schaarbeek, Diongre in Molenbeek of Kapelleveld in Stin-Lambrechts-Woluwe.

In 1930 stroomt de Zenne door de verschillende armen langs de vele industriegebouwen in Anderlecht. In 1944 is het Zuidstation nog een monumentaal eindstation. In 1953 staan op de Vismarkt nog twee lange opvallende hallen. Twee jaar nadien zijn ze verdwenen. In 1971 begint aan het Noordstation een grote omwenteling, die in 2004 nog steeds aan de gang is.

De stad vestigt zich mooi uitgelijnd rond de parken tot in 1953, maar begint daarna te versnipperen. De tuinwijken liggen eerst in de rand, maar worden stilaan omgeven door het uitdijende stadsweefsel.

De stedenbouwkundige structuur verandert beetje bij beetje, al blijft de rooilijn voor huizen, kantoren, fabrieken of grote winkels langsheen straten, lanen of boulevards overheersen. De verspreiding met al zijn varianten (torengebouwen of villa's, industrie- of zakenparken) blijft beperkt.

Volgens welk patroon verloopt de ontwikkeling van het kantorenpark? Eerst is er een centrale vlek, die zich steeds meer uitstrekt tot een versnipperd geheel van vlekjes. De volkse buurt van de Koningsstraat, met zijn majestatische trap, is die al zo volks voor de bouw van het Rijksadministratief Centrum? Hoeveel herenhuizen staan er vooraleer het Berlaymont-gebouw hier komt te staan? 

Waren de buurtwinkels vroeger meer toegankelijk dan vandaag? Hoe maak je ruim vijftig jaar na datum een raming van de commerciële dichtheid? 

Wat is er geworden van de grote ateliers en ruime opslagplaatsen in de buurt van de stations en van het kanaal?

Het stadsvervoer verloopt in 1953 al volgens een compact net.

Als je de laag activeert met de stadsautowegen waaraan Brussel grotendeels ontsnapt is, begrijp je pas het vernielingsproces, dat gelukkig niet ten volle uitgevoerd werd.

De zeer verscheiden cartografische lagen met gegevens over economie, mobiliteit en geschiedenis overlappen elkaar op de foto's en verraden een zeer complexe evolutie.

Toen de directie Studies en Planning in een kelder onvolledige reeksen luchtfoto's vond die aan een vergeten ministerie toebehoord hadden, heeft zij ze opnieuw samengesteld. Ze wilde ze toegankelijk maken voor Brusselaars en geïnteresseerden. Vervolgens heeft ze ook de foto's gebruikt die tijdens de Tweede Wereldoorlog gemaakt werden. Resultaat van dit alles is een volledig beeld van voor de grote vastgoedveranderingen in het stadscentrum.

Je vergroot de foto, verplaatst hem, kiest er nog een of twee andere van een andere datum, je voegt daar de kaarten aan toe over een specifiek thema, of je kiest een adres en je kunt het heden op een gerichte wijze vergelijken met het verleden.

Ruim 80 jaar stedenbouw worden op grote of op kleine schaal zichtbaar doorheen deze enkelvoudige of meervoudige confrontatie.

De recentste versie, die online gezet wordt, vult het vergelijkende beeldmateriaal aan. Het is immers wenselijk om een beeld van Brussel te tonen dat normaal enkel voorbehouden is voor vogels, stedenbouwkundigen en andere ingewijden, namelijk vanuit de lucht.

Daarvoor werden meer dan 5 000 oude foto’s uit verschillende periodes geselecteerd die de stedenbouwkundige opvattingen illustreren. Deze foto’s werden ook ge-geolokaliseerd.

In deze nieuwe beelden wordt een opnamehoek aangeduid, zodat het grondniveau precies vergeleken kan worden met wat vanuit de lucht zichtbaar is. Die beelden zijn geklasseerd per decennium, collectie en fotosoort.

Deze fotoreeksen illustreren verschillende periodes: de stedenbouwkundige verwezenlijkingen in Brussel die in het begin van de 19e eeuw gestart zijn (verzameling Belfius), de vernielingen vanaf 1910 met het oog op - en in de buurt van - de Noord-Zuidverbinding (verzameling KIK), de grote verbouwingen vanaf de jaren 1950 als gevolg van de veranderende vervoermiddelen (verzameling Openbare Werken). Ze benadrukken eveneens de aanwezigheid van het openbaar vervoer in de stad (verzamelingen van MIVB en NMBS, geïntegreerd in “andere openbare verzamelingen”).

De recentere reeks luchtfoto’s die vanuit een schuiner perspectief genomen werden (verzameling Documentatiecentrum BSE), bieden een andere kijk vanuit de hoogte.

Naar de website van Hemels Brussel

Document acties